शेतकरी सध्या नवीन कृषी प्रयोग (Flower Farming) करत आहेत. पीक पद्धतीत बदल करून ते विविध पिके घेऊन अधिक उत्पन्न मिळवतात. पण, आता तुम्हीही पारंपरिक पिकांऐवजी इतर पिके घेण्याचा विचार करत असाल, तर रजनीगंधा शेती हा तुमच्यासाठी चांगला पर्याय ठरू शकतो. रजनीगंधाच्या फुलांचा वापर अत्तर आणि आयुर्वेदिक औषधे बनवण्यासाठी होत असल्याने त्यांना बाजारात विशेष मागणी आहे. इतकेच नव्हे तर या फुलांच्या लागवडीसाठी (Flower Farming) शासन अनुदानही देते.
गेल्या काही वर्षांपासून रजनीगंधा फुलांची (Flower Farming) मागणी मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे. अत्तर आणि आयुर्वेदिक औषधे बनवण्याबरोबरच लग्नसमारंभात घर आणि मंडपाच्या सजावटीसाठीही या फुलांना जास्त मागणी असते. रजनीगंधाची फुले अनेक राज्यात घेतली जातात आणि ही फुले भारतातून थायलंडलाही पुरवली जातात. या फुलांना चांगला भाव मिळत असल्याने शेतकऱ्यांना मोठा फायदा होतो. रजनीकांत लागवडीसाठी नवीन असलेल्या शेतकऱ्यांना सरकार प्रशिक्षणही देते. याशिवाय काही राज्ये शेतकऱ्यांसाठी हेल्पलाइन क्रमांकही देतात.
हे पण वाचा: केंद्र सरकारची जबरदस्त योजना! शेतकऱ्यांना दरमहा मिळणार 3 हजार रुपये पेन्शन
अशा प्रकारे या शेतीशी संबंधित कोणाला काही प्रश्न किंवा शंका असल्यास त्यांची उत्तरे मिळू शकतात. महाराष्ट्र आणि हरियाणा सरकार रजनीगंधा उत्पादक शेतकऱ्यांना प्रति एकर 24,000 रुपये अनुदान देत आहेत.
तुम्हाला कोणत्या प्रकारची जमीन हवी आहे?
रजनीगंधा फुलासाठी (Flower Farming) मुरमाडची माती योग्य मानली जाते. कंद लागवडीसाठी जमिनीचा pH 6.5 ते 7.5 असावा. त्यामुळे शेतकऱ्यांना रजनीगंडाची लागवड करायची असेल, तर त्यांनी आधी सपाट, वालुकामय जमीन निवडावी. हे करण्यासाठी, जमीन चांगली मशागत करणे आवश्यक आहे. पाणी साचू नये म्हणून शेतात निचऱ्याची व्यवस्था करावी. एक एकरात 2,100-2,500 कंद लावता येतात. कंद लावल्यानंतर ४ ते ५ महिन्यांनी फुले येण्यास सुरुवात होते. जर फुले द्यायची असतील तर ती फुलण्यापूर्वी काढून टाकावीत. फुलांचा वापर गजरा किंवा हार घालण्यासाठी करायचा असेल तर फुले सकाळीच तोडावीत. देठापासून फुले तोडल्याने त्यांचे मूल्य वाढते.
आजारचा उद्रेक
पिकात पाणी साचल्याने निशिगंधाचे कंद कुजतात. या झाडांवर बुरशीही वाढतात. बुरशीपासून बचाव करण्यासाठी ब्रासिकॉलचा वापर करावा. पिकांचे पानावरील ठिपके व इतर रोगांपासून संरक्षण करण्यासाठी झाडांवर 2 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून दर 15 दिवसांनी फवारणी करावी. जर पाने कोमेजली असतील तर योग्य प्रमाणात जेनेब औषधाची फवारणी करा.
किती उत्पन्न
रजनीगंधा ही वनस्पती तिच्या कंदांपासून म्हणजेच मुळांपासून उगवली जाते. कंद लागवडीसाठी सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत सुमारे 1-2 लाख रुपये खर्च येतो. फुलांचे प्रति हेक्‍टरी उत्पादन सुमारे 90 ते 100 क्विंटल असते. कापणी झाल्यावर फुले झपाट्याने वाढतात. G विकून शेतकरी वर्षाला 4 ते 5 लाख रुपये निव्वळ नफा मिळवू शकतात.